اعمال شب های قدر بر دو نوع است؛ یکی آن که در هر سه شب باید انجام داد

اعمال مشترک شبهای قدر 

اوّل:غسل

علامه مجلسی فرموده است :بهتر است غسل شب های قدر را مقارن غروب آفتاب انجام دهند که نماز مغرب را با غسل بخوانند.

دوم :خواندن دو رکعت نماز

در هر رکعت بعد از حمد، هفت مرتبه سوره توحید(قل هو الله احد) را بخواند و بعد از پایان نماز 70 مرتبه بگوید «اسْتغْفر اللّه واتوب الیْه»

در روایتی از رسول خدا(ص) آمده است که کسی که این عمل را انجام دهد از جای خود برنخیزد مگر اینکه خدای متعال او و پدر و مادرش را بیامرزد و خداوند، فرشتگان را مامور می کند که تا سال آینده برای وی حسنات بنویسند.

سوم :باز کردن قرآن و قرائت دعای مخصوص که در ادامه می آید

اللّهمّ انّی اسْئلک بکتابک الْمنْزل و ما فیه و فیه اسْمک الاْکْبر واسْماّؤک الْحسْنی و ما یخاف و یرْجی انْ تجْعلنی منْ عتقاّئک من النّار

خدایا از تو خواهم به حق کتاب فرستاده شده ات، و آن چه در آنا ست که در آن است نام بزرگت و نام های نیکویت، و آن چه بدان ها ترس و امید شود که قرارم دهی از زمره آزاد شدگانت از دوزخ 

"پس هر حاجت که دارد بخواهد" 

چهارم:قرآن بر سر گرفتن

به فرموده امام صادق (ع) قرآن مجید را باید بر سر گذاشت و گفت: 

اللّهمّ بحقّ هذا الْقرْآن و بحقّ منْ ارْسلْته به و بحقّ کلّ مؤْمنٍ مدحْته فیه و بحقّک علیْهمْ فلا احد اعْرف بحقّک منْک 

خدایا به حق این قرآن و بحق آن کس که او را بدان فرستادی و بحق هر مؤمنی که در این قرآن مدحش کرده ای و بحقی که تو بر ایشان داری زیرا کسی نیست که حق تو را بهتر از خودت بشناسد 

ده مرتبه بگوید: بک یا الله

ده مرتبه: بمحمّدٍ

ده مرتبه: بعلیٍّ

ده مرتبه: بفاطمة

ده مرتبه: بالحسن

ده مرتبه: بالحسین

ده مرتبه: بعلیّ بن الحسین

ده مرتبه: بمحمّد بن علیٍّ

ده مرتبه: بجعفر بن محمّدٍ

ده مرتبه: بموسی بن جعفر ٍ

ده مرتبه: بعلیّ بن موسی

ده مرتبه: بمحمّد بن علیٍّ

ده مرتبه: بعلیّ بن محمّدٍ

ده مرتبه: بالحسن بن علیٍّ

ده مرتبه: بالحجّة.

پس هر حاجتی که دارد از خداوند طلب کند و در تمام این اذکار نهایت حضور قلب و توجه به درگاه خدا را حفظ کند. بهتر است اگر می خواهند توسل یا ذکر مصیبتی کنند قبل یا بعد از دعا باشد و دعا را قطع نکنند.

پنجم:زیارت امام حسین (ع)

به فرموده علامه مجلسی زیارت امام حسین (ع)، در هر یک از سه شب قدر مستحب موکد است، در روایتی آمده است که سبب آمرزش گناهان می شود و اگر از نزدیک دسترسی به زیارت نداشته باشد از دور زیارت کند. 

ششم:احیاء داشتن شب های قدر

یعنی اینکه این شب را تا صبح بیدار باشد و با عبادت، دعا، تلاوت قرآن ودر روایتی از امام باقر (ع) آمده است:"هر کس شب قدر را احیاء دارد، گناهان او آمرزیده می شود، هر چند که بسیار باشد" و بهتر است روز قبل مقداری استراحت کند و غذا و نوشیدنی کمتری بخورد تا خواب بر او غلبه نکند و کسانی که توانایی احیاء ندارند بهتر است اول شب را استراحت کنند و سحرگاهان بیدار باشند و عبادت نمایند.

هفتم:اقامه 100 رکعت نماز

100 رکعت نماز بخواند (هر دو رکعت به یک سلام) که فضیلت بسیار دارد و افضل آن است اگر توانایی داشته باشد در هر رکعت بعد از حمد 10 مرتبه سوره توحید (قل هو الله احد) بخواند. 

هشتم :خواندن دعایی که حضرت زین العابدین (ع) در شب های قدر آن را می خواندند

در ادامه آمده است :

اللّهمّ انّی امْسیْت لک عبْداً داخراً لا امْلک لنفْسی نفْعاً ولا ضرّاً

ولا اصْرف عنْها سوّءاً اشْهد بذلک علی نفْسی

واعْترف لک بضعْف قوّتی وقلّة حیلتی فصلّ علی محمّدٍ و ال محمّدٍ

وانْجزْ لی ما وعدْتنی وجمیع الْمؤْمنین والْمؤْمنات من الْمغْفرة فی هذه اللّیْلة

واتْممْ علیّ ما اتیْتنی فانّی عبْدک الْمسْکین الْمسْتکین الضّعیف الْفقیر الْمهین

اللّهمّ لا تجْعلْنی ناسیاً لذکْرک فیما اوْلیْتنی

ولا غافلاً لاحْسانک فیما اعْطیْتنی ولا ایساً منْ اجابتک وانْ ابْطاتْ عنّی

فی سرّاّء اوْ ضرّاّء اوْ شدّةٍ اوْ رخاّءٍ اوْ عافیةٍ اوْ بلاء اوْ بؤْسٍ اوْ نعْماء

انّک سمیع الدّعاّء

نهم :طلب آمرزش گناهان و دعا برای امور دنیوی و اخروی

مرحوم علامه مجلسی (ره) فرموده اند:بهترین اعمال در این شب ها طلب آمرزش گناهان و دعا برای امور دنیوی و اخروی است هم برای خود و هم برای پدر و مادر خویشان و دیگر مومنان؛ چه زنده باشند و چه از دنیا رفته باشند.

همچنین ذکرهای مختلف و صلوات بر حضرت محمد (ص) و خاندانشان تا آنجا که مقدور است، انجام دهند و در بعضی از روایات نیز تاکید شده است که «دعای جوشن کبیر» را در شبهای قدر بخوانند. 

در روایتی آمده است که شخصی خدمت رسول خدا (ص) رسیده و عرض کرد:اگر شب قدر را درک کردم، چه چیزی را از خداوند طلب کنم؟ که ایشان فرمودند:"عافیت و سلامتی را از خداوند بخواه".

اعمال مخصوص شب نوزدهم

1) 100 مرتبه «اسْتغْفراللّه ربّی و اتوب الیْه» 

2) 100 مرتبه «اللّهمّ الْعنْ قتلة امیر الْمؤْمنین» 

3) بخواند دعاء یا ذاالّذی کان که متن آن به این شرح است: 

یا ذاالّذی کان قبْل کلّشیْءٍ ثمّ خلق کلّشیْءٍ 

ثمّ یبْقی ویفْنی کلّشیْءٍ یا ذا الّذی لیْس کمثْله شیءٌ 

ویا ذاالّذی لیْس فی السّماوات الْعلی ولا فی الاْرضین السفْلی 

ولا فوقهنّ ولا تحْتهنّ ولا بیْنهنّ الهٌ یعْبد غیْره 

لک الْحمْد حمْداً لا یقْوی علی احْصاّئه الاّ انْت 

فصلّ علی محمّدٍ و ال محمّدٍ صلوةً لا یقْوی علی احْصاّئها الاّ انْت 

4) بخواند:اللّهمّ اْجْعلْ فیما تقْضی وتقدّر من الاْمْر الْمحْتوم 

وفیما تفْرق من الاْمْر الحکیم فی لیْلة الْقدْر 

وفی الْقضاّء الّذی لا یردّ ولا یبدّل 

انْ تکْتبنی منْ حجّاج بیْتک الْحرام 

الْمبْرور حجّهم الْمشْکور سعْیهم الْمغْفور ذنوبهم الْمکفّر عنْهمْ سیّئاتهمْ 

واجْعلْ فیما تقْضی وتقدّر انْ تطیل عمْری وتوسّع علیّ فی رزْقی 

وتفْعل بی کذا وکذا 

و درباره ام چنین و چنان کنی و به جای این کلمه حاجت خود را ذکر کند.

اعمال شب بیست و یکم 

این شب فضیلتش از شب نوزدهم بیشتر است پس اعمال مشترک شب های قدر را با توجه بیشتری انجام دهد. در روایات درباره غسل و احیا و تلاش در عبادت در این شب و شب بیست و سوم تاکید شده و آمده است که شب قدر در میان یکی از این دو شب است و در چند روایت وقتی که از معصوم(ع) خواستند تا معین کنند که شب قدر، در میان کدام یک از این دو شب است، معین نکردند، بلکه فرمودند:«ما ایسر لیلتین فیما تطلب» (احیای هر دو شب، برای آنچه می خواهی مشکل نیست). 

و جالب این که "مرحوم صدوق" در "امالی" می گوید:"من دین الامامیه.... من احیی هاتین اللیلتین بمذاکره العلم فهو افضل"؛ از دستورات مذهب امامیه است که ... اگر کسی این دو شب را به گفت وگوی علمی بپردازد، از هر عبادتی برتر است." 

اعمال این شب بر دو قسم است، قسم اول دعاهایی که مربوط به دهه آخر ماه رمضان است و قسم دیگر اعمال مخصوص شب بیست و یکم، که به این شرح است: 

1) دعایی است که در "مصباح المتهجد" و "کافی" نقل شده است که در شب بیست و یکم خوانده می شود که به شرح زیر است: 

یا مولج اللّیْل فی النّهار و مولج النّهار فی اللّیْل و مخْرج الْحیّ من الْمیّت و مخْرج الْمیّت منْ الْحیّ

یا رازق منْ یشاء بغیْر حسابٍ یا اللّه یا رحْمن یا اللّه یا رحیم یا اللّه یا اللّه یا اللّه

لک الاْسْماء الْحسْنی والاْمْثال الْعلْیا والْکبْریاء والا لآء اسْئلک انْ تصلّی علی محمّدٍ و ال محمّدٍ

و انْ تجْعل اسْمی فی هذه اللّیْلة فی السّعداء و روحی مع الشّهداء و احْسانی فی علّیّین واساّئتی مغْفورةً

وانْ تهب لی یقیناً تباشر به قلْبی و ایماناً یذْهب الشّکّ عنّی و ترْضینی بما قسمْت لی

و آتنا فی الدّنْیا حسنةً وفی الاْخرة حسنةً و قنا عذاب النّار الْحریق و ارْزقْنی فیها ذکْرک

و شکْرک والرّغْبة الیْک والاْنابة و التّوْفیق لما وفّقْت له محمّداً و ال محمّدٍ علیْه وعلیْهم السّلام 

2) مرحوم "شیخ کفعمی" از "سید بن باقی" نقل کرده است که در شب بیست و یکم می خوانی:

اللّهمّ صلّ علی محمّدٍ و ال محمّدٍ واقْسمْ لی حلْماً یسدّ عنّی باب الْجهْل و هدیً تمنّ به علیّ منْ کلّ ضلالةٍ 

وغنیً تسدّ به عنّی باب کلّ فقْرٍ و قوّةً تردّ بها عنّی کلّ ضعْفٍ و عزّاً تکْرمنی به عنْ کلّ ذلٍّ و رفْعةً ترْفعنی بها عنْ کلّ ضعةٍ 

وامْناً تردّ به عنّی کلّ خوْفٍ و عافیةً تسْترنی بها عنْ کلّ بلاءٍ و علْماً تفْتح لی به کلّ یقینٍ و یقیناً تذْهب به عنّی کلّ شکٍّ 

و دعاءً تبْسط لی به الاْجابة فی هذه اللّیْلة هذه السّاعة السّاعة السّاعة السّاعة یا کریم و خوْفاً تنْشر لی به کلّ رحْمةٍ 

و عصْمةً تحول بها بیْنی وبیْن الذّنوب حتّی افْلح بها عنْد الْمعْصومین عنْدک برحْمتک یا ارْحم الرّاحمین 

3) به فرموده "شیخ مفید"، در این شب صلوات بسیار فرستد

و بر ظالمان بر آل محمد(ص) و همچنین بر قاتل امیرمومنان(ع) بسیار لعن و نفرین فرستد و هم برای خویش و پدر و مادرش و سایر مومنان و مومنات دعا کند. 

دعا برای وجود مبارک امام زمان(عج) و فرج آن حضرت، یکی دیگر از اعمال این شب است. در روایتی که "سید بن طاووس" از حماد بن عثمان نقل کرده می خوانیم: 

در شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان به محضر امام صادق(ع) شرفیاب شدم. امام از من پرسید که آیا غسل کرده ای؟ گفتم:آری امام(ع) حصیری طلبید و مرا نیز به کنارش فراخواند. آن حضرت (ع) مشغول نماز شد و من نیز نزدیک آن حضرت، نماز می خواندم. وقتی که از نمازها فارغ شدیم، آن حضرت دعا کرد و من آمین گفتم و این کار ادامه داشت تا صبح طلوع کرد. امام (ع) اذان و اقامه گفتند و برخی از خدمتکاران را فرا خواند و نماز صبح را به امامت آن حضرت(ع) بجا آوردیم. 

امام صادق(ع) بعد از نماز، به تسبیح و تقدیس پروردگار پرداخت و بر پیامبر(ص) درود فرستاد و برای مومنان دعا کرد، آنگاه به سجده رفت و ساعتی در سجده بود و در آن مدت جز صدای نفس حضرت چیزی را نمی شنیدم، سپس دعایی خواند از جمله در دعایش عرض کرد: 

و أسْألک بجمیع ما سألْتک و ما لمْ أسْألْک، منْ عظیم جلالک ما لوْ علمْته لسألْتک به، 

از تو تقاضا می کنم به جمیع آنچه که تو را با آن خواندم و آنچه را نخواندم، از عظیم جلال تو که اگر می دانستم، تو را با آن خواندم 

أنْ تصلّی علی محمّد و أهْل بیته، و أنْ تأْذن لفرج منْ بفرجه فرج أوْلیائک و أصْفیائک منْ خلْقک، 

از تو می خواهم بر محمد و اهل بیتش درود بفرستی، و اجازه فرج و ظهور کسی را بدهی که با ظهور او گشایشی در کار اولیای تو و برگزیدگان از خلقت ظاهر می شود 

و به تبید الظّالمین وتهْلکهمْ، عجّلْ ذلک یا ربّ الْعالمین. 

و به وسیله او ظالمان را نابود و هلاک می سازی، ای پروردگار عالمیان، در ظهورش تعجیل فرما 

پس از آن امام(ع) سر از سجده برداشت، عرض کردم:جانم به فدایت! شما برای فرج کسی دعا کردید که با فرج او گشایشی در کار دوستان و اولیای الهی حاصل خواهد شد، مگر آن کس شما نیستید؟ امام(ع) فرمود:نه! او قائم آل محمد است. 

آنگاه امام صادق(ع) نشانه های ظهورش را بیان کرد و در ادامه فرمود:" شب و روز، منتظر ظهور مولایت باش، زیرا خداوند هر روز در شان و کاری است و انجام کاری او را از کار دیگر باز نمی دارد" (و توقع امر صاحبک لیلک و نهارک، فان الله کل یوم هو فی شان، لا یشغله شان عن شان) 

اعمال شب بیست و سوم 

1 ) خواندن سوره عنکبوت و روم که حضرت صادق علیه السلام قسم یاد فرموده که خواننده این دو سوره، در این شب از اهل بهشت است. 

2) خواندن سوره حم دخان 

3) خواندن سوره قدر (هزار مرتبه) از اعمالی است که در شب بیست و سوم ماه رمضان توصیه شده است. 

4) آنکه تکرار کند در این شب بلکه در تمام اوقات دعای فرج را. 

5) بخواند:اللّهمّ امْددْ لی فی عمری و أوْسعْ لی فی رزْقی و أصحّ لی جسْمی و بلّغْنی أملی و إنْ کنْت من الْأشْقیاء فامْحنی من الْأشْقیاء و اکْتبْنی من السّعداء فإنّک قلْت فی کتابک الْمنْزل علی نبیّک الْمرْسل صلواتک علیْه و آله یمْحو اللّه ما یشاء و یثْبت و عنْده أمّ الْکتاب 

6) بخواند:اللّهمّ اجْعلْ فیما تقْضی و فیما تقدّر من الْأمْر الْمحْتوم و فیما تفْرق من الْأمْر الْحکیم فی لیْلة الْقدْر من الْقضاء الّذی لا یردّ و لا یبدّل أنْ تکْتبنی منْ حجّاج بیْتک الْحرام فی عامی هذا الْمبْرور حجّهمْ الْمشْکور سعْیهمْ الْمغْفور ذنوبهمْ الْمکفّر عنْهمْ سیّئاتهمْ و اجْعلْ فیما تقْضی و تقدّر أنْ تطیل عمْری و توسّع لی فی رزْقی

التماس دعای فراوان از تمام عزیزان